Autoimune ili autoagresivne bolesti posljedica su imunološkog odgovora koji se ispoljava oštećenjem tkiva i organa samog domaćina. Priroda primarnog poremećaja nije u potpunosti poznata, a suština bolesti sastoji se u gubitku imunološke tolerancije prema vlastitim antigenima. Istraživanja u području reumatskih bolesti, a posebice reumatoidnog artritisa kao najčešćeg oblika su intenzivna, ali su mnoga pitanja u svezi etiologije i patogeneze još uvijek nerazjašnjena, a u rezultatima istraživanja postoje i mnoge oprečnosti. U ovom smo radu određivali zastupljenost i tkivnu distibuciju pojedinih limfocitnih subpopulacija kao i ispoljenost citolitičke molekule perforina u limfatičkim stanicama periferne krvi, sinovijalne tekućine i sinovijalne membrane bolesnika tijekom akutnog stadija reumatoidnog artritisa (AC), a rezultate smo uspoređivali s nalazima oboljelih od kroničnog reumatoidnog artritisa (CH), te od osteoartroze (OA). Limfocite periferne krvi, sinovijalne tekućine i sinovijalne membrane obilježavali smo monoklonskim protutijelima i analizirali protočnom citometrijom. Pritom smo koristili metodu istovremenog obilježavanja unutarstaničnog antigena (perforin) i membranskih antigena, uz izračunavanje relativnog broja molekula perforina po stanici (srednji intenzitet fluorescencije ili AFI, od engl. "average fluorescence intensity"). Nazočnost ovih stanica dokazivali smo imunocitokemijskom metodom, a njihov broj i lokalizaciju u sinovijalnoj membrani ispitivali smo imunohistokemijskim metodama na smrznutim rezovima. Našim istraživanjem dokazali smo značajno veću zastupljenost perforin pozitivnih (P+) limfocita u perifernoj krvi bolesnika u akutnom stadiju reumatoidnog artritisa u odnosu na zdravu populaciju, bolesnike u kroničnom stadiju reumatoidnog artritisa, oboljele od osteoartroze, te bolesnike pod imunosupresijskom terapijom. Još izraženije povećanje citolitičkog potencijala limfocita opazili smo u zglobu akutnih reumatoidnih bolesnika. Nadalje, pokazali smo da se postotna zastupljenost T limfocitnih subpopulacija značajno mijenjala u ovisnosti o kliničkoj fazi bolesti, te odjeljku koji se ispitivao, ali da istovremeno nije postojala značajna razlika u postotku ukupnih T limfocita između ispitivanih grupa, kako na sistemskoj, tako i na lokalnoj razini. Postotak pomoćničke populacije limfocita T u perifernoj krvi bio je niži u kroničnih RA bolesnika u usporedbi sa zdravom populacijom, a najniži u bolesnika koji su primali imunosupresijsku terapiju. U sinovijalnoj tekućini najmanju zastupljenost CD4+ stanica opazili smo u oboljelih od akutnog reumatoidnog artritisa, ali za razliku od sinovijalne tekućine, u sinovijalnoj membrani CD4+ stanice bile su najzastupljenije upravo u ovih bolesnika. Postotak citotoksičnih limfocita T u perifernoj krvi bio je najmanji u bolesnika podvrgnutih imunosupresijskoj terapiji, a nije se značajnije razlikovao između drugih ispitivanih grupa, dok je u sinovijalnoj tekućini njihov postotak bio najveći u oboljelih od RA u akutnom stadiju. Promjene lokalne tkivne distribucije T limfocitnih subpopulacija u akutnih reumatoidnih bolesnika rezultirali su značajnim smanjenjem omjera CD4+ i CD8+ u sinovijalnoj tekućini, a povišenjem u sinovijalnoj membrani u odnosu na vrijednosti omjera u perifernoj krvi. Slično postotku CD8+ stanica, postotak CD16+ stanica bio je podjednak među limfocitima periferne krvi svih ispitivanih grupa uz značajno smanjenje samo kod bolesnika koji su primali imunosupresijsku terapiju. U sinovijalnoj tekućini uočili smo najniži, a u sinovijalnoj membrani najviši postotak CD16+ stanica u akutnih reumatoidnih bolesnika. Uočili smo da je zastupljenost CD56+ stanica u populaciji limfocita periferne krvi i sinovijalne membrane slična zastupljenosti CD16+ stanica, dok smo naprotiv, u sinovijalnoj tekućini najveći postotak CD56+ stanica zapazili upravo u oboljelih od akutnog reumatoidnog artritisa. Ispitivanja fenotipskih osobina limfocita koje istovremeno ispoljavaju molekule perforina pokazala su da veći citolitički potencijal posjeduju CD8+, CD16+, CD56+ limfociti iz svih ispitivanih odjeljaka akutnih reumatoidnih bolesnika, ali i CD4+ limfociti sinovijalne tekućine istih bolesnika u odnosu na druge grupe ispitanika. Nadalje, u akutnoj fazi reumatskog artritisa došlo je do izrazito značajnog porasta postotka P+ stanica u populaciji citotoksičnih limfocita T spregnutih s MHC molekulama klase I (CD8+), te NK stanica analizirajući oba biljega (CD16 i CD56). Značajno su manje oscilacije u populaciji citotoksičnih stanica spregnutih s MHC molekulama klase II (CD4+) i ne uočavaju se u perifernoj krvi. Rezultati su pokazali da je relativna količina perforinskih molekula (AFI za perforin) značajno veća u svim subpopulacijama limfocita periferne krvi oboljelih od akutnog RA u usporedbi s drugim grupama, i da je pritom najveća količinaperforina izmjerena u CD16+P+ populaciji limfocita. Dokazana je slična relativna količina molekula perforina i u limfocitima sinovijalne tekućine, dok se u sinovijalnoj membrani opažaju drukčiji odnosi ovih vrijednosti. Izneseni rezultati upućuju na važnu, iako još ne sasvim razjašnjenu ulogu perforin pozitivnih stanica u u mehanizmima nastajanja, te razvoja reumatoidnog artritisa.